سیر تحول تشیع در آذربایجان ( تا تأسیس صفویه )

چکیده: وظیفه کلی این رساله بررسی سیر تحول تشیع در آذربایجان در دوران قبل از تأسیس دولت صفویه است.در این رساله به مطالعه سیر تحول تشیع در این ناحیه در ابعاد گوناگون سیاسی، فرهنگی و اجتماعی پرداخته شده است. به دلیل ماهیت این پژوهش ، منابع تحقیق ، کتابخانه ای است. شیوه به کار رفته در آن ، جستجو ، مطالعه و تحلیل داده ها است. شیوه بیان مطالب نیز مبتنی بر توصیف و تحلیل تاریخی است. در این پژوهش پس از بیان اهداف، سئوالات و فرضیات تحقیق و تعریف برخی از اصطلاحات و نقد و بررسی منابع بکار رفته ، به موضوعات اساسی ذیل پرداخته شده است: چگونگی ورود اسلام به آذربایجان و نقش صحابه شیعه و طرفداران اهل البیت(ع) در فتوحات این ناحیه ، آذربایجان در دوران خلافت حضرت علی(ع) ، نقش مهاجرت قبایل عرب در تشیع آذربایجان ، اصحاب آذربایجانی ائمه(ع) و نوادگان ائمه(ع) در این ناحیه ، بررسی سیر تشیع سیاسی در آذربایجان در دوران قبل و بعد از حمله مغولان ،بررسی سیر تشیع اعتقادی در آذربایجان و حضور فرق گوناگون تشیع در این ناحیه ، عناصر شیعی در هنر و باستان شناسی منطقه آذربایجان ، چگونگی تعاملات فرا منطقه ای شیعیان آذربایجان و نقش شیعیان در دگرگونی های فرهنگی آذربایجان که ضمن بررسی تاریخ فرهنگی و اجتماعی تشیع این ناحیه و بیان مولفه های گوناگون آنها نظیر نقش نخبگان فرهنگی شیعه ، باورها ، اعتقادات، مراسم و آداب و رسوم شیعیان آذربایجان ، نظام آموزش و پرورش ، ادبیات شیعی ، نمادها ، ارتباطات اجتماعی، ساختارها و نهادهای اجتماعی شیعیان ، سبک زندگی ، حرفه ها و مشاغل شیعیان و فضای کالبدی و ساختار شهری شهر های شیعه نشین صورت پذیرفته است. این پژوهش درصدد دستیابی به شرایط و زمینه هایی است که موجب رسمیت تشیع در اوایل قرن ده هجری در آذربایجان گردیده است. با بررسی موارد فوق می توان بیان نمود با گسترش تدریجی هواداران اهل بیت(ع) و تشیع در آذربایجان - علی الخصوص بعد از حمله مغولان در قرن هفت هجری- و پیدایش جریاناتی مانند تسنن 12 امامی، تسنن شیعیانه و همچنین تشیع صوفیانه زمینه ای مساعد جهت رسمیت تشیع در اوایل قرن دهم هجری دراین منطقه آماده گردیده بود به گونه ای که رسمیت تشیع در آذربایجان حاصل روند رو به رشد گسترش تشیع در این منطقه- علی الخصوص طی قرون 7تا10 هجری- و از طریق مجراهایی مانند تصوف و بارشدن مفاهیم تشیع بر مذهب اهل سنت بوده است و نه صرفا قوه قهریه صفویان . واژه های کلیدی : تحول تشیع در آذربایجان– تاریخ سیاسی تشیع در آذربایجان - تاریخ فرهنگی تشیع در آذربایجان- تاریخ اجتماعی تشیع در آذربایجان